Αναμόρφωση του Ελληνικού Λιμενικού Συστήματος: Νέες Μορφές Διοίκησης στα Λιμάνια

Η Ελλάδα βιώνει μια κοινωνική και οικονομική κρίση, την οποία μπορεί να υπερβεί, μόνο αν αποκτήσει αναπτυξιακή δυναμική. Και η λιμένες της χώρας, με τα γεωγραφικά πλεονεκτήματα που διατηρούν, μπορούν να αποτελέσουν μέρος της λύσης. Όμως το μοντέλο διοίκησης και προσφοράς λιμενικών υπηρεσιών που εφαρμόζεται μέχρι σήμερα κρίνεται ως ξεπερασμένο μιας και στην πλειονότητα της Ευρώπης,  έχει αντικατασταθεί από νέα σύγχρονα μοντέλα. Οι ελληνικοί λιμένες δεν μπορεί παρά να ακολουθήσουν τις εξελίξεις αυτές, ώστε να επιφέρουν σημαντικά κοινωνικοοικονομικά οφέλη στις τοπικές κοινωνίες αλλά και στην Εθνική οικονομία.

Η σημερινή δομή του ελληνικού λιμενικού συστήματος προσδιορίζεται από 12 Λιμενικές Α.Ε., κάποια λιμάνια των μεγάλων λιμενικών Ταμείων, προσφάτως ένα αριθμός Δημοτικών λιμανιών , μεγάλος αριθμός μικρών λιμανιών των λοιπών λιμενικών ταμείων και ένας, δυστυχώς, σημαντικός αριθμός «ορφανών» λιμενικών υποδομών…

Προς Από –Συγκέντρωση του Ελληνικού Λιμενικού Συστήματος

Η οικονομική και η πολιτική ισχύς ενός λιμένος σήμερα, προέρχεται από την εξειδίκευση σε υπηρεσίες ειδικές που ζητά ο κάθε χρήστης, οι οποίες είναι αποτέλεσμα έρευνας, σχεδιασμού προϊόντων, μάρκετινγκ, οικονομικής ανάλυσης και χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων. Με άλλα λόγια, ο σκληρός διεθνής ανταγωνισμός στη λιμενική βιομηχανία, για την κατάκτηση των σύγχρονων αγορών, επιβάλλει μεγαλύτερη, πλέον, έμφαση στις έξυπνες παρεμβάσεις ρύθμισης της λιμενικής αγοράς και στην εκπαίδευση, με υψηλού επιπέδου ειδίκευση, των εργαζομένων.

Ο ρόλος του εθνικού κράτους θα γίνεται όλο και περισσότερο ευέλικτος και θα παρεμβαίνει με μικρότερο διοικητικό σχήμα, ικανό να ανταποκριθεί γρήγορα κι’ αποτελεσματικότερα στις απίστευτες πιέσεις και τις συχνές μεταβολές του λιμενικού ανταγωνισμού.

Ας συζητήσουμε για την ανάγκη ενός σχεδίου προς την Λιμενική Από-Συγκέντρωση στη δομή του εθνικού λιμενικού συστήματος. Προσδιορίζοντας το «άριστο» μέγεθος να οδηγηθούμε σε έναν αριθμό περιφερειακών λιμενικών συστημάτων (Πε. Λι. Συ.), έτσι ώστε να υπάρχει η δυνατότητα ρύθμισης, εποπτείας, ελέγχου και εναρμόνισης με τις κατευθύνσεις του εθνικού λιμενικού σχεδιασμού. Να επισημάνουμε πως δεν νοούμε τα Περιφερειακά αυτά Συστήματα ως το ανώτερο στάδιο της διοίκησης των λιμένων. Το κάθε λιμάνι έχει την δική του ιδιαιτερότητα. Θα υπάρχουν δημόσια λιμάνια που το λιμενικό τους προϊόν προσιδιάζει περισσότερο με τα χαρακτηριστικά του δημοσίου αγαθού, λιμάνια εμπορικού χαρακτήρα παράγοντας λιμενικό προϊόν ως επι το πλείστον ιδιωτικού ενδιαφέροντος, δημόσιας ιδιοκτησίας με ιδιώτες διαχειριστές (port operators), δημόσια λιμάνια, μεικτά λιμάνια, δημοτικά λιμάνια κλπ. Το πλαίσιο όμως της λειτουργίας τους και οι κανόνες του παιχνιδιού θα αφορούν ενιαία εθνική πολιτική που την ευθύνη έχουν τα περιφερειακά λιμενικά συστήματα. Δεν θα αφορούν μόνο στα δημόσιας ιδιοκτησίας λιμάνια, αλλά στη λειτουργία της λιμενικής αγοράς και βιομηχανίας.

Ρυθμίσεις στη Λιμενική Βιομηχανία και Παργωγή

Είναι προφανές ότι το απολύτως κρατικής παραγωγής ελληνικό λιμενικό σύστημα, με τα προφανή προβλήματα αποτελεσματικότητας , ανταγωνιστικότητας και αποδοτικότητας δεν μπορεί να το αντικαταστήσει ένα μοντέλο αυτορυθμιζόμενης λιμενικής αγοράς και βιομηχανίας. Τα προβλήματα εξάρτησης της χώρας, οι αναπτυξιακές ανάγκες , τα προβλήματα προστασίας του θαλασσίου περιβάλλοντος και οι διεθνείς κανόνες θεμιτού ανταγωνισμού επιβάλλουν ρυθμιστικούς κανόνες, συμβατούς με τις διεθνείς πρακτικές και   τις συμβάσεις της χώρας μας.

Ιδιαιτέρως για την μορφή διοίκησης των επι μέρους εμπορικών λιμανιών, σήμερα πλέον το αντικειμενικό δείγμα της παγκόσμιας λιμενικής πραγματικότητας, προκρίνει την ‘κοινή λιμενική λογική’ που επιβάλλει την συνύπαρξη ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. 

Στην Ελλάδα, επειδή οι παραγωγοί των λιμενικών υπηρεσιών είναι οι Οργανισμοί Λιμένων, που αποτελούν ταυτόχρονα και Λιμενικές Αρχές και άρα εκπροσωπούν το κράτος, προτού προχωρήσουν οι οποιεσδήποτε αποκρατικοποιήσεις θα πρέπει να λυθούν θέματα μέσω νέου κανονιστικού πλαισίου.

Η εμπειρία από τα landlord ports αναδεικνύει την ανάγκη ισχυρής πολιτικής ηγεσίας, η οποία μπορεί να μην είναι “ειδική” και να μην έχει παράδοση και εμπειρία σε θέματα διαχείριση λιμενικών ή και κάθε είδους υποδομών, αλλά είναι αρκετά ανεξάρτητη από τους μεγάλους παίχτες (mega carriers) ώστε να μην παραδίδεται αμαχητί στις ορέξεις τους.

Θα πρέπει λοιπόν και στη χώρα μας, να επαναπροσδιορισθεί ο ρόλος της λιμενικής αρχής, όχι υποχρεωτικά ως πάροχος λιμενικών υπηρεσιών αλλά, ως ρυθμιστής της διασφάλισης του δημόσιου συμφέροντος και προώθησης του κοινού συμφέροντος όσων εμπλέκονται στην παροχή λιμενικών υπηρεσιών.

Η λιμενική αρχή στο ανεπτυγμένο λιμάνι αυτονομείται οικονομικά από την παραγωγή του «λιμενικού προϊόντος». Στηρίζει την οικονομική της ευρωστία στις υπηρεσίες για λιμενικό σχεδιασμό και ρύθμιση και σε συμβολή για παραγωγή προϊόντων της τεχνολογίας και της γνώσης.

Σε μια κλίμακα οικονομικής επιτυχίας, των ισχυρότερων οικονομικά λιμενικών αρχών του κόσμου, φαίνεται, πως εκεί που οι αρχές θα επιμένουν στην εκτεταμένη βιομηχανική παραγωγική βάση και στο εύρος της υποδομής, θα έχουν μείνει πολύ πίσω από τα λιμάνια που οι αρχές τους εγκατέλειψαν τις παραδοσιακές τους λειτουργίες και δραστηριότητες, που αφορούσαν στις βιομηχανικές υποδομές, και έδωσαν έμφαση στη ρύθμιση του ενδολιμενικού ανταγωνισμού, στο λιμενικό σχεδιασμό, στην εκπαίδευση για εργαζόμενους στα λιμάνια προς χρήση των νέων τεχνολογιών, στην καινοτομία και τελικά στα οικονομικά αποτελέσματα της γνώσης.

Ως συνέπεια, η διαμόρφωση ενός νέου ρυθμιστικού πλαισίου που θα εξασφαλίζει τους όρους εισόδου των νέων παικτών στη λιμενική βιομηχανία στη χώρα, τον ανταγωνισμό και την ανταγωνιστικότητα, φαντάζει απαραίτητη.