Το ΤΑΙΠΕΔ ως Εθνική Αρχή Λιμενικού Σχεδιασμού.

Σήμερα, Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου, είναι μια σημαντική ημέρα για το μέλλον της λιμενικής βιομηχανίας στη χώρα μας.

Το ΤΑΙΠΕΔ προχώρησε στην αποσφράγιση των τριών (3) οικονομικών προσφορών που είχαν κατατεθεί για την απόκτηση του 67% του μετοχικού κεφαλαίου του Οργανισμού Λιμένος Ηγουμενίτσας (Ο.Λ.ΗΓ. Α.Ε.).

Ενώ χθες Πέμπτη που έγραψα αυτό το σημείωμα, εκτός απροόπτου, το απόγευμα θα "έκλεινε" ο χρόνος κατάθεσης των δεσμευτικών προσφορών από τα ενδιαφερόμενα σχήματα για το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης. Οι διαδικασίες αναφορικά με το λιμάνι αυτό και την τύχη του έχουν κάτι από θρίλερ, καθώς όλο αυτό το διάστημα, που προηγήθηκε από της αναγγελίας της διαγωνιστικής διαδικασίας από το ΤΑΙΠΕΔ, εξελίχθηκαν διεργασίες στο επιχειρηματικό αλλά και διπλωματικό παρασκήνιο.

Ουδέποτε διεθνώς, αλλά πολύ δε περισσότερο στη χώρα μας, οι λιμενικές υποδομές, εμπορικής σημασίας, δεν εντάχθηκαν με τέτοιο κυνισμό σε γεωστρατηγικής σημασίας και αξίας παιχνίδια, αγνοώντας την ανάγκη της ναυτιλίας να λειτουργεί σε περιβάλλον “απόστασης” από τις διάφορες συγκρούσεις, σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και σε περιφερειακό.

Προφανώς αν και εφόσον, οι ΗΠΑ επιθυμούν για λόγους στρατιωτικούς να έχουν στη διάθεσή τους το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, το ορθότερο είναι να το καταστήσουν στρατιωτική βάση του ΝΑΤΟ ή των ΗΠΑ και να ξεφύγουμε από τις όποιες ανορθολογικές πολιτικές, αξιοποίησης με οικονομικούς όρους της συγκεκριμένης λιμενικής υποδομής και έτσι να μην επιλέξουμε να κάνουμε διαγωνισμό ανοικτό προς “κάθε” ενδιαφερόμενο διεθνή επενδυτή, που κάλυπτε τις σχετικές προϋποθέσεις της διακήρυξης.

Έχει την αξία του να δούμε ποιες ήταν οι προσφορές για την Ηγουμενίτσα, των οποίων μάλλον το χαμηλό επίπεδό τους θα ήταν αυτό που υποχρέωσε το Ταμείου, μετά την αποσφράγιση των οικονομικών προσφορών, να αποφασίσει “…να εκκινήσει τη διαδικασία υποβολής βελτιωμένων προσφορών…”.

Δυστυχώς με ευθύνη των κυβερνήσεων της τελευταίας δεκαετίας, ένας θεσμός επιτήρησης, από τη μεριά των δανειστών μας, της ορθολογικής αξιοποίησης και απόδοσης της κρατικής περιουσίας, διαμορφώθηκε εν τοις πράγμασι, τουλάχιστον για την εθνική λιμενική βιομηχανία, ως κέντρο λήψης αποφάσεων που θέτει άκριτα, εκτός εθνικού και περιφερειακού ελέγχου, κρίσιμες εθνικές υποδομές, οι οποίες αφορούν την εξάρτηση της χώρας και την αντιμετώπιση αμυντικών αλλά και οικονομικών θεμάτων.

Προσωπικά τον χαρακτήρισα, σε προηγούμενα σχόλια, ως ένα θεσμό νεοαποικιοκρατικής αντίληψης, σε βάρος και ενάντια στην Ελλάδα.

Κανείς δεν έχει θεσμικά αποδεχθεί και σε κάθε περίπτωση νομιμοποιήσει το ΤΑΙΠΕΔ, ως Αρχή Σχεδιασμού της ελληνικής λιμενικής βιομηχανίας, ούτε από τα βιογραφικά των στελεχών μπορούμε να διακρίνουμε κάποια σχέση με γνώσεις management στο συγκεκριμένο τομέα της οικονομίας.

Το ΤΑΙΠΕΔ όμως έχει άτυπα επιβάλει την παρουσία του με αναβαθμισμένο ρόλο στο «μέτωπο» της αξιοποίησης των λιμανιών.

Στην ουσία έχει μη θεσμικά μετεξελιχθεί ως φορέας που, εκτός από την προώθηση των αποκρατικοποιήσεων με τα όποια οφέλη για την οικονομία (και τις τοπικές κοινωνίες), ασκεί έναν ευρύτερο ρόλο Project Manager του δημοσίου με σημαντικές επιδράσεις και διαμόρφωση τετελεσμένων, κατά τη δική του κρίση, εξελίξεων και διαδικασιών και με τον ρόλο αυτό ιδιαιτέρως σε συγκεκριμένα assets, όπως για παράδειγμα τα Λιμάνια που βρίσκονται στο χαρτοφυλάκιό του (και ίσως όχι μόνο, καθώς δεν αποκλείεται να διαδραματίσει ρόλο και σε κάποια που είναι εκτός, π.χ. στη βόρεια Εύβοια λόγω της συγκυρίας κ.α.).

Πρόκειται για έναν ρόλο πρωτόγνωρο, για τη διαμόρφωση εθνικής λιμενικής πολιτικής, που δεν θα το συναντήσουμε πουθενά αλλού στον κόσμο. Είτε σε αυτόν είναι της αστικής δημοκρατίας δυτικού τύπου, είτε σε αυτόν του αυταρχικού τύπου, είτε σε αυτόν του κρατικού καπιταλισμού ή οπουδήποτε και αν το αναζητήσουμε.

Έτσι κι αλλιώς το Ταμείο έχει «ξεφύγει» από τα όρια της προώθησης μιας ιδιωτικοποίησης και της υπογραφής μιας σύμβασης με τον ανάδοχο – επενδυτή καθώς έχει ειδικές μονάδες παρακολούθησης και ελέγχου συμβάσεων, δηλαδή κατά πόσο εκπληρώνονται οι συμβατικοί όροι. Επιπρόσθετα δε, το ΤΑΙΠΕΔ και μέσω της μονάδας στρατηγικών έργων – PPF προωθεί πλήθος διαγωνισμών και διαδικασιών για λογαριασμό άλλων φορέων και υπουργείων (π.χ. έργα του Ταμείου Ανάκαμψης).

Σημειώνεται ότι με νομοθετική ρύθμιση που ψηφίστηκε τον Μάιο 2022, το ΤΑΙΠΕΔ ανέλαβε τον ρόλο της Αρχής Σχεδιασμού για τα 10 περιφερειακά λιμάνια που έχει στο χαρτοφυλάκιό του. Στην ουσία ήταν ο νόμος για να καταργηθεί στη πράξη η Ρυθμιστική Αρχή Λιμένων (ΡΑΛ), η οποία είχε προβλεφθεί για να θωρακίσει θεσμικά τις σχέσεις στη λιμενική αγορά που δημιουργείται – από τις πρώτες ενέργειες της σημερινής κυβέρνησης ήταν να αποψιλώσει τη ΡΑΛ από αρμοδιότητες σχετικά με τα «master concessions”…

Αυτή η νομοθετική παρέμβαση ήρθε να συμπληρώσει προηγούμενη -που είχε ψηφιστεί προ περίπου 3ετίας- με την οποία είχε ανατεθεί στο ΤΑΙΠΕΔ ο συγκεκριμένος ρόλος για τον ΟΛΠ και τον ΟΛΘ. Το Ταμείο είχε εμπλακεί μέχρι και σήμερα στη διαβούλευση και έγκριση των στρατηγικών και περιβαλλοντικών όρων για τον λιμένα του Πειραιά. Με την ίδια διάταξη, άλλωστε, ανατέθηκε ο ίδιος ρόλος και σε σχέση με τις διαγωνιστικές διαδικασίες για υπο – παραχωρήσεις, οπότε το ΤΑΙΠΕΔ θα λειτουργήσει ως Αρχή Σχεδιασμού συνδράμοντας τους επενδυτές, όπως για παράδειγμα στο λιμάνι της Καβάλας (Φίλιππος Β’).

Επί της ουσίας, το Ταμείο συντονίζει τη διαδικασία για την έγκριση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για κάθε ένα από τους Οργανισμούς Λιμένων και συνδράμει το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής στις διαδικασίες που αφορούν στην έκδοση των Προεδρικών Διαταγμάτων για την έγκριση των Αναπτυξιακών Προγραμμάτων και Μελετών Διαχείρισης (Master Plan) κάθε λιμανιού.

Η σχετική διαδικασία που «έτρεξε» για τον ΟΛΠ θα αποτελέσει και τον οδικό χάρτη για τα υπόλοιπα λιμάνια, αρχής γενομένης από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Αξίζει να αναφέρουμε ότι βάσει του νομοθετικού πλαισίου το ΤΑΙΠΕΔ μπορεί να αναλάβει τον ίδιο ρόλο και για λιμάνια που δεν υπάγονται στο χαρτοφυλάκιό του, με απόφαση βέβαια του Υπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. (π.χ., σύμφωνα με πληροφορίες, να λειτουργήσει ως Αρχή Σχεδιασμού για το λιμάνι της Χαλκίδας).

Να προσθέσουμε επίσης, όπως αναφέρουν πηγές της αγοράς, ότι εκτός από τα λιμάνια του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης και της Χαλκίδας, το ΤΑΙΠΕΔ δρομολογεί άμεσα τις εγκριτικές διαδικασίες και άλλα περιφερειακά λιμάνια της χώρας, σε Πάτρα, Λαύριο ή Ραφήνα.

Είναι θέμα εθνικής προτεραιότητας να ξανασυζητήσουμε το ρόλο του ΤΑΙΠΕΔ γενικά αλλά ιδιαιτέρως τις επιδράσεις στη λιμενική βιομηχανία, μιας και κανένα μνημόνιο δεν επέβαλε αυτή την πρωτόγνωρη παγκοσμίως μορφή συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα στη λιμενική βιομηχανία της χώρας (master concessions) αντί αυτής των ΥΠΟ παραχωρήσεων δραστηριοτήτων και λειτουργιών, όπως έχει επικρατήσει παγκοσμίως και σε κάθε περίπτωση στο σύνολο της Ε.Ε.

Δεν θα ήταν σκόπιμο να μπούμε στο ανεξέλεγκτο των δαπανών του ΤΑΙΠΕΔ με τις απευθείας μελέτες σε συγκεκριμένες ομάδες συμφερόντων ούτε στο cluster συμφερόντων γύρω από αυτό και τις εταιρείες συμβούλων. Είναι θέματα όμως που πρέπει να μας απασχολήσουν αργότερα.