Η απαξίωση της ναυτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα.

Σε μια χώρα, που η ναυτιλία αποτελεί σημαντικό οικονομικό πόρο και τομέα απασχόλησης εργαζομένων εντός και εκτός πλοίου, η εκπαίδευση των νέων σε αυτήν την κατεύθυνση δεν έχει τη θέση που θα έπρεπε.

Την ευθύνη για αυτό πρωτίστως την έχει ο θεσμικός φορέας εκπροσώπησης της πλοιοκτησίας, η ΕΕΕ, ως σταθερός διαχρονικά διαμορφωτής των όποιων επιλογών και ακολούθως οι κυβερνητικές επιλογές.

Ευτυχώς για την “ναυτιλιακή” εκπαίδευση (στελεχών στεριάς), την τύχη της την όρισε η δυναμική των αυτόνομων πανεπιστημιακών δομών και το σχετικό με την Παιδεία Υπουργείο, λαμβάνοντας πάντα υπόψη την δυναμική της αγοράς και τις διεθνείς τάσεις, ανταγωνιζόμενοι, με επάρκεια και επιτυχία, τα διεθνή ομότεχνα ιδρύματα και θεσμούς.

Αντιθέτως, δυστυχώς, διαφορετική είναι η μοίρα στην “ναυτική” εκπαίδευση (ναυτικοί), όπου το Υπουργείο επί της Παιδείας δεν έχει τη κυρίαρχη και τελικά το σύνολο της ευθύνης για την λειτουργία των σχετικών εκπαιδευτικών δομών. Την σχετική ευθύνη διεκπεραιώνει άσχετος φορέας με την οργάνωση δομών εκπαίδευσης, αυτός της Ακτοφυλακής, υπό την διακριτή αν και αφανή, εποπτεία της ΕΕΕ.

Το διαχρονικό αποτέλεσμα είναι εμφανές.

Ιδιαιτέρως δε με την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής οι Σχολές του Εμπορικού Ναυτικού έχουν στην ουσία αδειάσει από σπουδαστές. Το 2022 οι μισές από τις προσφερόμενες θέσεις έμειναν κενές. Την χρονιά που πέρασε έμειναν 501 κενές θέσεις, δηλαδή το 48,45% των θέσεων. Το 2021 έμειναν 351 κενές θέσεις το 35,02%. Με τις εκατοντάδες κενές θέσεις την τελευταία διετία και την έλλειψη στελεχών που θα υπάρξει στο Εμπορικό Ναυτικό τα επόμενα χρόνια, ποια είναι η λύση που επιλέγει το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας;

Μα η ίδρυση δύο ακόμη Ακαδημιών Εμπορικού Ναυτικού.

Είναι άδικο, για τη χώρα, αλλά και για την ποιότητα της ελληνικής ναυτιλίας και ναυτοσύνης, να "σπέρνουμε" σχολές ΑΕΝ ανά τη χώρα...

Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού (ΑΕΝ) στη Νεάπολη Λακωνίας που θα έχει Σχολή Πλοιάρχων και στην Κάλυμνο με Σχολή Μηχανικών.

Φυσικά έχουμε και σπατάλη χρημάτων διότι οι νέες σχολές απαιτούν κτιριακές υποδομές και προσωπικό, που θα πληρώνονται και δεν θα έχουν σπουδαστές.

Είναι λογικό σήμερα να προτείνει κάποιος σχετικός με την εκπαίδευση αυτής της κατηγορίας, την ίδρυση σχολής Πλοιάρχων στη Λακωνία και σχολή Μηχανικών στην Κάλυμνο; Η ελάχιστη ανάγκη κοινής εκπαίδευσης αυτών των δυο κατηγοριών εργαζομένων δεν έχει γίνει ακόμη αντιληπτή; Δεν πρέπει να επικοινωνούν μεταξύ τους και να συνεργάζονται οι Πλοίαρχοι και οι Μηχανικοί; Δεν αντιλαμβανόμαστε ότι τα πλοία είναι τελείως άλλοι τεχνολογικοί εξοπλισμοί την τελευταία δεκαπενταετία από ότι στο παρελθόν;

Άλλη χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή με την κατάσταση του σχετικού εκπαιδευτικό προσωπικό.

Δεν είναι μόνο το στοιχείο του ακραία χαμηλόμισθου εκπαιδευτικού προσωπικού αλλά και το ανασφαλές περιβάλλον εργασίας τους, με τη συντριπτική πλειοψηφία τους να είναι ωρομίσθιοι και ελάχιστοι ναυτοδιδάσκαλοι.

Ενδεικτικά στοιχεία για την σύνθεση μόνιμων και ωρομίσθιων εκπαιδευτικών σε κάποιες από τις ΑΕΝ είναι τα ακόλουθα:

·       ΑΕΝ Μακεδονίας σε σύνολο 30 εκπαιδευτικών, οι 7 είναι μόνιμοι.

·       ΑΕΝ Χίου σε σύνολο 24 εκπαιδευτικών, οι 4 είναι μόνιμοι.

·       ΑΕΝ Κρήτης σε σύνολο 33 καθηγητών, οι 11 είναι μόνιμοι.

Αν τώρα επιχειρήσει κάποιος να καταγράψει τα δεδομένα στην υλικοτεχνική υποδομή (εργαστήρια, βιβλία κλπ.) ή στις κτιριακές υποδομές (αίθουσες, χώρους ενδιαίτησης, ανάγνωσης κλπ), τότε πολλές θα είναι οι περιπτώσεις με στοιχεία τριτοκοσμικής κατάστασης εκπαίδευσης.

Χαρακτηριστική η περίπτωση της ΑΕΝ Μακεδονίας, λόγω των ζημιών από τους σεισμούς του 2012, ή της ΑΕΝ Χίου που από το 2019 δύο όροφοι του Οίκου Ναύτη χρησιμοποιούνται για αίθουσες διδασκαλίας…

Προφανώς και τα την τελευταία δεκαετία έχουν γίνει προσπάθειες αναβάθμισης των κτιρίων και του τεχνολογικού εξοπλισμού, όπως και ψηφιοποίησης της ναυτικής εκπαίδευσης στις 11 Ακαδημίες και στα 5 Κέντρα Επιμόρφωσης, με την συνδρομή και δωρεών της ΕΕΕ.

Οι απαιτήσεις όμως της ψηφιακής εποχής της τεχνητής νοημοσύνης, του ChatGPT, του metaverse, του αυτόνομου πλοίου και του λιμανιού που λειτουργεί με ρομπότ επιβάλει άλλης μορφής εκπαίδευσης των εργαζομένων στον τομέα. Προς όφελος των επενδυτών, της οικονομίας, του περιβάλλοντος αλλά πρωτίστως των ίδιων των εργαζομένων στον τομέα.

Η συνέπεια στην υποχρηματοδότηση της ναυτικής εκπαίδευσης έχει βάθος. Αφορά στις ελλείψεις εκπαιδευτικού προσωπικού, υποδομών και παροχών στους σπουδαστές. Δεν αντιμετωπίζεται δε, με διασπορά σχολών ΑΕΝ ανά νησί και παράκτια πόλη.

Σε κάθε ευκαιρία έχουμε διατυπώσει απόψεις και προτάσεις για τα της ναυτικής και ναυτιλιακής εκπαίδευσης στη χώρα μας. Θα επιχειρήσουμε για άλλη μια φορά να επαναλάβουμε κάποιες από αυτές.

Είτε αυτή εκπαίδευση παρέχεται από ιδιωτικό φορέα είτε από δημόσιο.

Οι κανόνες, η ευθύνη και η εποπτεία θα είναι αυστηρά κοινή για δημόσιο και ιδιωτικό εκπαιδευτικό φορέα. Η αξιολόγηση τους ενιαία. Μόνον τότε θα αντιληφθούμε ποια αξία έχει η δημόσια εκπαίδευση και ποια είναι η συμβολή της στην ναυτιλιακή επιχειρηματικότητα, όπως και τότε θα μετρηθούν οι σχετικές επιδόσεις του ιδιωτικού τομέα, με όρους πραγματικής ανταγωνιστικότητας σε βάθος χρόνου, για να μπει ο κάθε κατεργάρης στον πάγκο του…

Επιτέλους πρέπει να σχεδιάσουμε το παρόν της ναυτικής εκπαίδευσης με το βλέμμα και τη γνώση στραμμένα στο μέλλον και όχι στο βαθύ παρελθόν που είναι κάποιοι αγκυροβολημένοι...

Αν στα σοβαρά επιχειρήσουμε να διερευνήσουμε τους ναυτιλιακούς ορίζοντες και τις ανάγκες για στελέχη στη παγκόσμια ναυτιλία, τότε η αναβάθμιση των ΑΕΝ άμεσα και η δημιουργία δυο-τριών πανεπιστημιακών σχολών, με τα σχετικά επιστημονικά αντικείμενα, που θα ενσωματώνουν τις υπάρχουσες ΑΕΝ, θα ήταν η πλέον προοδευτική πρόταση που θα ανταποκρινόταν στις ανάγκες του άμεσου μέλλοντος στο σύγχρονο παρόν.

Η άμεση ένταξή τους υπό την εποπτεία του σχετικού επί την Εκπαίδευση Υπουργείου αποτελεί προϋπόθεση θεσμικής θωράκισης της όποιας εκσυγχρονιστικής προσπάθειας...

Την εποχή που ο γιγαντισμός των πλοίων έχει καταστήσει, το μέσο μέγεθός τους, υψηλής κεφαλαιακής συγκεντρώσεως δομή και τη τεχνολογία του, αντικείμενο χειρισμών και συντήρησης από ανώτερης εκπαιδευτικής εξειδικεύσεως στελέχη, εδώ στην Ελλάδα, αρκετοί, συζητούν ακόμη για ευρύτερη γεωγραφική διασπορά(!) των ΑΕΝ, χωρίς να κατανοούν την ανάγκη αναδιάρθρωσης των προγραμμάτων σπουδών και αναβάθμισής τους, με αναφορά στο νέο τεχνοοικονομικό υπόδειγμα της ναυτιλίας της εποχής μας. Χωρίς να αναδεικνύουν την ανάγκη συγχώνευσης τους και συγκέντρωση των όποιων δυνάμεων έχουν απομείνει, για να ανταποκριθούν στις σύγχρονες ανάγκες, υπέρ των συμφερόντων της ελληνικής ναυτιλίας αλλά και των ίδιων των εκπαιδευομένων.

Η ανάπτυξη των έξυπνων τεχνολογιών, των σύγχρονων επιχειρηματικών μοντέλων και των ικανοτήτων, δημιουργείται μια άλλη φάση γενιά παραγωγής στη θαλάσσια οικονομία…

•    Ήδη έχει δοκιμαστεί επιτυχώς, ο απομακρυσμένος έλεγχος πλοίου με δορυφόρους από απόσταση 8.000 χιλιομέτρων.
•      Ρομπότ που κατεβαίνουν σε δεξαμενές ή επιθεωρούν βλάβες υποβρυχίως.
•    Αισθητήρες που ελέγχουν ανά τρία δευτερόλεπτα όλα τα κρίσιμα σημεία, τη γέφυρα, το μηχανοστάσιο του βαποριού, καταγράφουν παρεκκλίσεις και υποδεικνύουν διορθωτικές κινήσεις.
•    Drones που εποπτεύουν τις θάλασσες και εντοπίζουν πειρατές και επικείμενους κινδύνους.
•     Γυαλιά επαυξημένης πραγματικότητας που παρέχουν κρίσιμες πληροφορίες στον χρήστη σε περίπτωση πυρκαγιάς στο πλοίο.
•       Αβαταρ που καθοδηγούν το πλήρωμα στην παροχή πρώτων βοηθειών εν πλω...
•   Τα ‘ευφυή’ πλοία είναι σε φάση παραγωγής και χρήσης και θα επιτρέπουν τις αυτοματοποιημένες και βελτιστοποιημένες διαδικασίες στη λειτουργία τους…
•    Τα ‘έξυπνα’ λιμάνια ήδη χρησιμοποιούν τεχνολογία και φιλοσοφία management με αποτέλεσμα τις πλέον ομαλές και ταχύτερες λειτουργίες στη λιμενική βιομηχανία που ζει μια σύγχρονη ανατροπή και επανάσταση στη παραγωγική του δραστηριότητα…
•   Τα πληρώματα εκπαιδεύονται με καινοτόμα εργαλεία και προσομοιωτές στην αντιμετώπιση έκτακτων συμβάντων και ατυχημάτων.
•     Λειτουργούν πλατφόρμες e-learning και εκπαιδευτικά προγράμματα με αντικείμενο τη χρήση του Διαδικτύου των Πραγμάτων και της επαυξημένης πραγματικότητας στη ναυτιλία.

Η εκτεταμένη υιοθέτηση των νέων τεχνολογικών προτάσεων στις θαλάσσιες μεταφορές είναι ζήτημα του χθες... Είναι θέμα που θα έπρεπε να έχει ήδη προσαρμοσθεί η “ναυτική” εκπαίδευση, με αντίστοιχα εναρμονισμένα εκπαιδευτικά προγράμματα και εκπαιδευτικά βοηθήματα και συγγράμματα...

Αυτό το στελεχιακό προσωπικό δεν θα απευθύνεται μόνον στην ελληνική ναυτιλία αλλά, εφόσον έχει τα απαιτούμενα προσόντα και προδιαγραφές, στη παγκόσμια ναυτιλία.

Τέτοιο εκπαιδευμένο προσωπικό έχει ανάγκη η σύγχρονη ναυτιλία. Υψηλής εξειδίκευσης και εκπαίδευσης, με υψηλές αποδοχές και διεθνώς ανταγωνιστικό.

Σε αυτές τις ανάγκες πρέπει να προσαρμοστεί και να οργανωθεί η ναυτική εκπαίδευση στη χώρα.

Προς όφελος των επενδυτών στην ναυτιλία, των χρηστών των υπηρεσιών της, της χώρας μας και των ίδιων των εργαζομένων.